Er is lang gedacht dat de kat een solitaire diersoort is. Katten jagen namelijk alleen en hun prooi is afgestemd op een eenpersoonsmaaltijd. De meeste wilde katachtigen zijn inderdaad solitair, uitgezonderd de leeuw die in groepen leeft. Inmiddels is echter bekend dat het sociale systeem van onze huiskatten behoorlijk flexibel is en dat ze zowel alleen als in groepen kunnen leven. Ook laten ze verschillende sociale gedragingen zien, waarmee het wijdverspreide idee dat de kat asociaal is, langzaam maar zeker verdwijnt. Lees hier alles over de sociale organisatie, territoria, dominantie en sociaal gedrag bij katten.

De omgeving waarin een kat gehuisvest is, speelt een grote rol bij het welzijn van de kat en bij de ontwikkeling van gedragsproblemen. Het is dan ook belangrijk om de omgeving zodanig in te richten dat het welzijn van de kat bevorderd wordt. Het aanpassen van de omgeving ter bevordering van het lichamelijke en psychische welzijn van een in gevangenschap levend dier wordt ook wel omgevingsverrijking genoemd. Lees hier het artikel van mij en mijn collega Nienke Bijvoets over omgevingsverrijking voor katten.

Kittens scheiden van moeder en nestgenoten, op welke leeftijd kunnen we dat het beste doen? Het bepalen van de ideale scheidingsleeftijd hangt af van verschillende factoren. De vraag is niet alleen op welke leeftijd het kitten zelfstandig kan eten maar ook wanneer het een goede afweer heeft opgebouwd en voldoende sociale vaardigheden heeft ontwikkeld. Daarnaast is het de vraag op welke leeftijd het aanpassings- en herstelvermogen het grootst is, en of het kitten voldoende gestimuleerd wordt in de omgeving waarin het opgroeit.

In 2010 heb ik samen met dierenartsen en collega gedragstherapeuten een rapport geschreven over het scheiden van kittens van de moeder en nestgenoten. Dit rapport is te vinden op de website van het Platform Verantwoord Huisdierbezit. In het tijdschrift DIER•EN•ARTS heb ik een samenvatting gepubliceerd, deze is hier te lezen.

De introductie van een nieuwe kat kan het beste geleidelijk aangepakt worden. Als katten elkaar niet kennen is het namelijk niet verstandig ze direct bij elkaar te zetten. Katten zijn territoriaal en hebben tijd nodig om aan elkaar te wennen. Een abrupte introductie kan tot een conflict leiden waarbij de eerste kennismaking direct verpest is en zowel de katten als de eigenaar in de stress schieten. Ook kan het de start zijn van een langdurige intolerantie tussen de katten en leiden tot problemen zoals angst, agressie en sproeien. Eerder schreef ik over dit onderwerp een uitgebreid artikel, hieronder kun je enkele passages uit dit artikel lezen.

Een nieuwe kat in huis

Hoe een kat reageert op het toevoegen van een andere kat aan het huishouden hangt af van de genetische achtergrond van de kat, de socialisatie met soortgenoten en latere ervaringen met andere katten. Katten die als kitten geadopteerd zijn en daarna jarenlang als enige kat zijn gehouden, kunnen een gebrek aan sociale vaardigheden hebben en eerder geneigd zijn agressie in te zetten. Toch kan ook de manier van introduceren een oorzaak zijn van de agressie en daaropvolgende langdurige intolerantie. Het is daarom aanbevolen een nieuwkomer op de juiste manier te introduceren. Hierbij is het de bedoeling dat de al aanwezige katten leren wennen aan een nieuw geurprofiel en dat de nieuwkomer zich het nieuwe territorium eigen kan maken zonder dat er agressie kan plaatsvinden. Het doel moet niet zozeer het creëren van vriendschap zijn maar het creëren van tolerantie, hoewel vriendschap natuurlijk mooi meegenomen is.

De introductie voorbereiden

Een goede introductie begint met een goede voorbereiding. Voordat de nieuwe kat komt, is het van belang een aparte kamer voor de nieuwkomer in te richten met een kattenbak, water, voer en een aantal rust- en schuilplaatsen. Ook is het verstandig om van tevoren zowel in de aparte ruimte als in het andere deel van het huis een feromoonverdamper te installeren en deze minimaal vier weken te laten hangen. Een dergelijke verdamper verspreidt kunstmatige feromonen, stoffen die katten zelf ook afscheiden en het gevoel van  bekendheid met de omgeving vergroten. Het is de bedoeling de kat voorlopig apart te houden en hem eerst de gelegenheid geven volledig vertrouwd te raken met de nieuwe omgeving en de eigenaar. Pas op het moment dat de nieuwe kat normaal eet, rust en de eigenaar benadert, kan hij volgens onderstaande stapjes geïntroduceerd worden aan de al aanwezige kat(ten).

Klik hier voor het stappenplan.

Katten hebben de naam snel gestrest te zijn. Maar wat is stress eigenlijk? Wanneer treedt het op? Hoe herken je stress bij katten en hoe kun je het voorkomen?

Wat is stress?

Stress roept meestal een negatief beeld op. Toch is dat onterecht. Een stressreactie is in feite een normale, natuurlijke reactie van het lichaam die ervoor zorgt dat een kat adequaat kan reageren in bepaalde situaties. Het zogenaamde sympathisch zenuwstelsel wordt geactiveerd waardoor de vecht- of vluchtreactie (‘fight or flight’) in werking treedt.

Hierbij worden hormonen zoals (nor-)adrenaline en cortisol geproduceerd, waardoor de bloeddruk stijgt en de hartslag toeneemt. Ook neemt de longcapaciteit toe en verwijden de bloedvaten naar hersenen, spieren en kransslagader zich. Verder wordt de stollingsfactor in het bloed verhoogd, wat ervoor zorgt dat wondjes zich sneller dichten. Adrenaline en cortisol zorgen tevens voor een toenemende beschikbaarheid van glucose die vervolgens wordt gebruikt als brandstof voor spieren en zenuwcellen. Ook worden suiker- en vetreserves aangesproken als extra brandstof. Daarnaast vernauwen de bloedvaten naar huid, nieren en spijsverteringsorganen zich en komt de spijsvertering bijna helemaal stil te liggen. Kortom het lichaam raakt in staat van paraatheid, klaar voor actie. De stressreactie van het lichaam vergroot dus de overlevingskansen van een kat.

Wanneer treedt stress op?

Stress ontstaat als een prikkel of een gebeurtenis in de omgeving van een kat (tijdelijk) niet voorspelbaar is en/of niet beïnvloedbaar is. Dit kunnen zowel negatieve als positieve prikkels of gebeurtenissen zijn, zoals een confrontatie met een andere kat, de binnenkomst van een vreemde, een aanvangende speelsessie, of het zien van een prooi. Wanneer een prikkel kort aanwezig is, zal de stressreactie afnemen. Als een relevante prikkel echter steeds aanwezig blijft en de omgeving blijft voor de kat gedurende langere tijd onvoorspelbaar en oncontroleerbaar, kan de stressreactie blijven bestaan. Er is dan sprake van chronische stress. Talloze situaties kunnen bij katten chronische stress oproepen, zoals verhuizingen, verbouwingen, veranderingen in de routine, nieuwe gezinsleden of dieren in huis, een inconsequente omgang met de kat, harde geluiden, straf, of teveel katten in de omgeving.

Meer lezen over stress bij katten?

In het artikel Katten en stress. Is een kat een stresskip? van mij en mijn collega kattengedragstherapeut en dierenarts Nienke Bijvoets lees je alles over stress bij katten.

Waarom spelen kittens? Hoe herken je of katten onderling spelen of vechten? Hoe voorkom je dat een kat te ruw speelt? En hoe kun je zelf het beste met je kat spelen? Lees het antwoord op deze vragen in dit artikel van mij en mijn collega gedragstherapeut en dierenarts Nienke Bijvoets.

Gedragstherapie voor dieren is een snel groeiend vakgebied. Het biedt een oplossing voor gedrag dat huisdiereigenaren als een probleem ervaren. Veel mensen hebben weleens gehoord van hondengedragstherapie, maar kattengedragstherapie is nog vrij onbekend. Dat is jammer, want ook bij katten is probleemgedrag prima te verhelpen.

Gedragsproblemen bij katten

Katten zijn enorm in populariteit gestegen, er leven momenteel 3,3 miljoen katten in Nederland. Helaas vertonen veel katten ook probleemgedrag. Vaak gaat het om gedrag dat normaal is voor katten, maar vervelend voor de eigenaar, zoals krabben of sproeien. Of het is abnormaal gedrag, zoals overmatig wassen of staartjagen. Ook is ongewenst gedrag vaak (onbewust en onbedoeld) aangeleerd. Uit een Nederlandse studie blijkt dat 24% van de katteneigenaren problemen ervaart met het gedrag van hun kat. In een Duitse studie onder katteneigenaren wordt bij maar liefst 54,7 % van de katten gedragsproblemen gerapporteerd, waaronder angst, krabben aan meubilair, agressie, onzindelijkheid en sproeien.

Reden voor afstand

Gedragsproblemen kunnen de relatie tussen de eigenaar en de kat verslechteren, maar ook een reden zijn om afstand te doen van de kat. Zo werd in een studie naar de redenen voor het afstaan van katten, bij 28% een gedragsprobleem als reden opgegeven. Bovenaan de lijst stond onzindelijkheid. Voor eigenaren kunnen gedragsproblemen ook een reden zijn om euthanasie van hun huisdier te overwegen. Uit een Amerikaans onderzoek bleek dat maar liefst 18% van de katteneigenaren euthanasie als serieuze optie overwoog bij een gedragsprobleem.

Medische oorzaak uitsluiten

Als er sprake is van probleemgedrag dan kan er een medische oorzaak voor zijn. Een verandering in gedrag is vaak het eerste teken dat een kat zich niet goed voelt. Daarom is het belangrijk dat een dierenarts eerst mogelijke medische oorzaken van het gedrag uitsluit of behandelt. Gedragsproblemen waarbij een medische oorzaak het vaakst meespeelt zijn onzindelijkheid en zich overmatig wassen. Bij onzindelijkheid kan er bijvoorbeeld sprake zijn van een urinewegprobleem en bij overmatig wassen van een allergie. Bij agressie naar mensen of andere katten kan pijn een rol spelen en geïrriteerdheid en overactiviteit bij oudere katten kan veroorzaakt worden door een te snel werkende schildklier.

Meer lezen over kattengedragstherapie?

In het artikel Gedragstherapie voor katten?! van mij en mijn collega Nienke Bijvoets, kattengedragstherapeut en dierenarts, leest u alles over kattengedragstherapie.

Als we katten als huisdieren willen houden, zijn eigenschappen als vriendelijkheid, gehechtheid en sociaal gedrag ten opzichte van mensen zeer gewenst. De vraag is hoe deze eigenschappen ontstaan en waar toekomstige katteneigenaren rekening mee moeten houden bij de keuze van een kat. Lees hier mijn artikel over vriendelijkheid bij katten.