Hoe benader je een kat? Met deze vraag werd ik benaderd door de huisdieren oppasservice Pawshake. Hieronder kun je het interview lezen (gepubliceerd 20/3-2023).

Katten lijken soms helemaal hun eigen gang te gaan. Toch wil een kat jou van alles vertellen met zijn lichaamstaal. Als kattenoppas kom je regelmatig in contact met ‘nieuwe’ katten. Hoe win je hun vertrouwen? Kattengedragstherapeut Yvon Sweere deelt de belangrijkste do’s en don’ts én de grootste misverstanden over de omgang met katten.

Hoe benader je een vreemde kat?

Hoe herken je stress bij katten? Wat heeft hij nodig? Hoe komt het dat een kat bang is? Het zijn belangrijke vragen in het werk van Yvon Sweere: “Veel problemen komen voort uit onbegrip over wat de kat voor dier is en wat hij nodig heeft. Zijn signalen worden vaak verkeerd geïnterpreteerd, waardoor de kat niet krijgt wat hij nodig heeft.” In haar praktijk helpt Yvon kattenbaasjes bij het ‘behandelen’ van het probleemgedrag van hun kat. Ze deelt haar belangrijkste tips over kattengedrag en kattencommunicatie met de baasjes en oppassers van Pawshake.

Wat zie jij vaak misgaan bij het kennismaken met een kat?

“Als dierenvriend of kattenoppas wil je misschien laten zien dat je gek bent op katten, en wil je gelijk toenadering zoeken met de kat, snel de kat aaien of knuffelen. Een afwachtende houding lijkt dan misschien onverschillig, maar dat is juist precies goed. Verder zie ik dat ‘kopjes geven’ vaak wordt opgevat als een vriendelijk gebaar. Maar het kan ook gewoon markeergedrag zijn. De staart recht omhoog houden is het meest betrouwbare signaal dat de kat vriendelijk en geïnteresseerd is.”

Hoe moet je een vreemde kat dan wel benaderen?

“Het belangrijkste is dat je de kat zelf het initiatief laat nemen. Blijf rustig staan, zak door je knieën, noem z’n naam. Je kunt eventueel aan het baasje uitleggen wat je doet: ‘ik laat de kat het tempo bepalen. Mag ik ‘m een snoepje geven?’ 

Steek voorzichtig je hand uit. Heeft de kat z’n staart in de lucht gestoken? Dat betekent ‘ik wil wel interactie!’. Dan kun je de kat een kriebeltje op z’n kop geven, of aan z’n kinnetje. Liever niet over z’n hele lijf. Ruikt een kat aan je hand met z’n staart omlaag, dan komt ‘ie alleen even kijken en heeft hij verder geen behoefte aan contact. Laat hem dan ook weer gaan.”

Wat nu als een kat is weggevlucht in een kast of onder het bed?

“Als baasje wil je misschien graag dat de kattenoppas de kat even ontmoet. Maar bange katten die zich hebben verstopt laten zich moeilijk lokken. Je kunt eventueel een spoortje maken met wat lekkers, maar trek de kat in geen geval onder het bed vandaan. Komt de kat uit zichzelf na een kwartiertje toch nieuwsgierig kijken? Oké, dan kun je proberen contact te maken. Anders zou ik de kat met rust laten, die heeft meer tijd nodig.”

Wat zijn signalen dat de kat geen interesse heeft?

“Het eerste dat een kat doet is een terugtrekkende beweging maken. De kop trekt zich weg van de hand, hij draait zich weg. Maar ook gapen, tongelen en zwiepen zijn signalen dat de kat het niet prettig vindt. Het zijn allemaal waarschuwingssignalen die zeggen: laat me met rust. Forceer dan in geen geval het contact. Als je een kat dwingt tot iets wat hij niet wil, vergroot je de kans dat de kat gaat uithalen. Uit een reflex zal je je hand terugtrekken en daarmee draag je onbedoeld bij aan een ongewenste leerervaring. Want dan denkt de kat ‘aha, dát moet ik doen om het aaien te stoppen’ en leert hij dat agressief gedrag loont.”

Wat kun je als oppas (of baasje) het beste doen met een kat?

“We denken vaak dat een kat geaaid en geknuffeld wil worden. Maar veel katten willen liever spelen! Ik neem vaak een hengel mee naar een consult, dat kun je als kattenoppas ook doen. Veel hengels hebben een ‘prooi’ die je kunt verwisselen, iets met veren of meer iets slang-achtigs bijvoorbeeld. Dan kun je kijken waar de kat het beste op reageert.”

Maar veel katten wíllen toch helemaal niet spelen?

Vaak denken kattenbaasjes dat inderdaad. Maar meestal komt dat omdat er op de verkeerde manier wordt gespeeld, dan lijkt het alsof de kat niet wil of lui is. Maar spelen betekent interactie: je moet hengelen en bewegen, méédoen! Beweeg de prooi ook als een echte prooi, dus van de kat af bewegen en verstoppen. Dan zie je meteen een enorme reactie bij de kat ontstaan. Ook als de kat stil zit en de prooi geconcentreerd volgt, is dat eigenlijk al spelen. Zijn jachtinstinct maakt namelijk dat hij onopvallend zijn kans afwacht. 

Geef dus niet te snel op en verwacht niet dat de kat direct allerlei capriolen uithaalt. Neem de tijd voor het spelen. Neem ook snoepjes mee naar je oppasadres en een goeie hengel met een prooi-achtig speeltje. Dan kun je ook na de oppasperiode aan het baasje aangeven: ‘kijk, dit vindt ‘ie leuk om te doen!’ Veel baasjes zullen verrast zijn. 

Heb je verder nog tips voor kattenbaasjes en oppassers?

“Iedere kat heeft andere behoeften: de ene wil graag spelen, de ander wil geborsteld worden en de ander geaaid. Bekijk steeds de individuele behoeften en signalen van de kat. Als je de kat leert lezen en begrijpen, dan wordt de omgang met het dier ook fijner en dan krijg je een betere relatie met de kat.”

In november 2019 ben ik geïnterviewd door de Metro over de discussie ‘katten binnen of buiten’.

Volgens Yvon Sweere, gedragstherapeut voor katten, hoort het inderdaad bij het aangeboren instinct van katten om te jagen. „Dat kun je niet afleren en het staat los van hongergevoelens. We geven onze kat tenslotte te eten en desondanks neemt de behoefte om te jagen niet af.”

Het binnenhouden van katten al veel langer een discussie, zegt Sweere. „Op Fora en Facebook-pagina’s lopen de gemoederen vaak hoog op. Het roept emoties op bij zowel kattenliefhebbers als vogelliefhebbers.”

Een manier, bedacht om vogels te waarschuwen voor een jagende kat, is het belletje om de nek. Alleen zou dat volgens de gedragstherapeut niet werken. „Katten leren dan juist beter jagen.” Wat wel zou kunnen helpen is het zogenoemde Birdbesafe-concept. „Een kraag met felle kleuren door vogels snel op te merken, zodat ze er snel vandoor kunnen bij naderend kattengevaar.”

Een kat niet naar buiten laten gaan, druist volgens Sweere in tegen het natuurlijke gedragspatroon van een kat. „Een kat die vrij naar buiten mag, gaat jagen, verkennen en klimmen.” Je kat binnenhouden is een optie, maar dan moet het huis daar wel op aangepast worden, zegt Sweere. „Zorg voor een spel waarbij je kat kan jagen, voor een klimboom en andere bezigheden.”

Tot slot geeft Sweere aan dat het fokken van bepaalde katten een eventuele oplossing zou kunnen zijn. „Nu fokken we vooral vanwege uiterlijke kenmerken, maar stel dat we dit zouden doen om ervoor te zorgen dat het jaaginstinct afneemt? Wie weet zijn we dan in de toekomst wel van dit probleem af.”

Waarom miauwt een kat? Met deze vraag werd ik benaderd door het kinderprogramma Klokhuis. De opnames vonden plaats in het Kattencafé Kopjes in Amsterdam. In de uitzending ga ik in op de vraag waarom katten miauwen, waarom de ene kat meer miauwt dan de andere en geef ik tips om overmatig miauwen tegen te gaan. De uitzending is hier terug te kijken.

In augustus 2017 werd ik door RTL-nieuws geïnterviewd over het vak kattengedragstherapie:

Kattengedragstherapeut Yvon Sweere merkt dat katteneigenaren vaak hulp bij haar zoeken omdat hun kat in huis plast of poept, of agressief is. “Vaak is er voor onzindelijkheid een medische oorzaak, maar als de dierenarts geen oplossing heeft, dan kan ik die vaak in het huis vinden. De kattenbak is dan bijvoorbeeld te klein, of de kattenbakvulling is niet geschikt. Soms moet de bak gedeeld worden met andere katten, en dat kan ook voor problemen zorgen.

“Als ik baasjes probeer te helpen, zie ik vaak dat ze menselijke verklaringen voor het kattengedrag zoeken. Bij een kat die op bed poept, zegt het baasje bijvoorbeeld: dat komt omdat hij jaloers is en aandacht wil. Maar een kat gaat echt niet op bed poepen om jou dwars te zitten, hij doet dat omdat het voor hem een fijnere, schonere plek is om te poepen dan zijn eigen kattenbak.”

Angst

“Toch is het grootste probleem onder katten waarschijnlijk angst, zegt Sweere. “Mensen bellen mij daar niet zo snel voor op omdat ze er zelf geen last van hebben dat hun kat bang is. Toch zijn veel katten bang voor allerlei dingen, van stofzuigers tot andere katten. Als een kat bang is, zie je dat duidelijk aan zijn lichaamstaal: zijn pupillen zijn groot, zijn oren liggen plat en hij neemt een lage houding aan.

Veel katteneigenaren herkennen dat niet, omdat ze maar weinig van de lichaamstaal van dieren weten. Ik denk dat er veel dierenleed voorkomen zou kunnen worden als we op school les zouden geven over de lichaamstaal. Ook bijtincidenten bij honden kunnen dan voorkomen worden.”

In februari 2017 werd ik door Vrouw van De Telegraaf gevraagd een week lang te vloggen over kattengedragstherapie en mijn werk als kattengedragstherapeut. In de vlogs behandelde ik iedere dag een ander onderwerp en gaf ik tips.

Een kat loopt vaak terug na verhuizing, zeker als hij verhuist binnen een niet al te grote afstand. Elle interviewde mij hierover: ‘In tegenstelling tot een hond (groepsdier) is een kat territoriaal en dus meer gefocust op omgeving dan op gezelschap (jij). Als katten verhuizen binnen een niet al te grote afstand kan het zijn dat hun nieuwe omgeving overlap heeft met het leefgebied dat ze al eens hebben geëxploreerd (lees: waar ze op prooien jaagden of krolse katten veroverden). En dan zal hij dus ook weer teruglopen naar zijn vertrouwde territorium.’

Hoe groot is die straal? ‘Die kan behoorlijk zijn. Voor de BBC-documentaire The Secret Life of the Cat werden katten in een Brits dorp voorzien van een GPS-tracker en een cat cam. De baasjes stonden versteld van de afstanden die hun huisdieren bleken af te leggen.’

Wat kun je doen? ‘Informeer je buren. Als een kat een beloning vindt op zijn voormalige adres in de vorm van oude buren (of nieuwe bewoners) die het beestje eten geven of binnen laten, zal-ie blijven teruglopen. Maar zorg vooral dat je kat zo snel mogelijk gewend raakt aan zijn nieuwe huis. Breng hem al een dag vóór de grote verhuizing over – herrie en verhuizers kunnen stressvol voor ‘m zijn. Richt op de verhuisdag één ruimte in met vertrouwde spullen, kleedjes waar zijn geur in zit, voer, water en veilige schuilplekken om te verstoppen. Hou de deur dicht en plak er een sticker op zodat verhuizers er niet binnenkomen.’

Wanneer laat je ‘m naar buiten? ‘Er wordt vaak gezegd na zes weken, maar het belangrijkste is dat de kat op zijn gemak is in zijn nieuwe omgeving. Loopt-ie binnen niet meer behoedzaam rond? Is hij niet meer schrikkerig? Is hij vertrouwd met geluiden van buiten via open ramen? Zet dan eens de achterdeur open. Persoonlijk geef ik de voorkeur aan een afgeschermde tuin. De kans is zo kleiner dat-ie wegloopt en je beschermt je kat ook voor ander gevaar, zoals opgesloten raken in vreemde schuurtjes. Zorg dan wel dat je tuin voldoet aan de behoeften die katten hebben; bomen om in te klimmen, struiken om in te liggen, planten die insecten aantrekken…’

Wat moet je vooral níet doen? ‘Geloven in belachelijke mythes als je kat in een zak rondslingeren zodat hij zijn oriëntatie kwijtraakt.’

Een kitten kopen, hoe doe je dat? In mei 2016 werd ik over dit onderwerp geïnterviewd door NRC Next. Hieronder vind je een stukje uit het interview, het volledige artikel lees je hier.

Bij voorkeur ligt het nestje in de woonkamer, niet in een schuur, bijkeuken of kattenkamer. In de huiskamer leren kittens de geluiden van het huishouden kennen. Televisie, bezoek, de stofzuiger, kinderen, het geluid van iets dat op de grond valt. Sweere: „Dat worden sociale en vriendelijke katten.”

Een kitten moet vrolijk en onbevangen op je afkomen. Kijk of zijn oogjes schoon zijn, of hij levendig is. Nog een tip van kattengedragstherapeut Yvon Sweere: test zijn schrikreactie. Een kitten mag schrikken als je bijvoorbeeld je sleutelbos laat vallen, maar moet niet bang blijven. „Als hij gewend is aan onverwachte geluiden is hij waarschijnlijk goed gesocialiseerd.”

Een nestje katten is niet iets voor erbij, zegt Sweere. „Een serieuze fokker neemt vrij van zijn werk”, zegt ze, „om de kittens socialiseren.” Doet ze af en toe in een reismandje om te oefenen, laat een hond langskomen, zodat de katten ook daaraan kunnen wennen.”

In een kattenspecial van Volkskrant Magazine vertel ik over mijn werk als kattengedragstherapeut.

Ik ben geïnterviewd door de leukste tv-gids van Nederland: de VPRO-gids! Dit naar aanleiding van de uitzending van de driedelige serie over katten die vorig jaar op de BBC verscheen. Een aanrader voor iedereen die zijn kat beter wil begrijpen: zaterdag 13, 20 en 27 juni 2015 om 19.00 uur op NPO1.